Z..z..zzzenuwachtig.. en nu?

Ik was dertien jaar oud.. De hele week al vroeg ik mezelf af wat ik aan zou moeten trekken op die ene cruciale middag. Op de dag zelf had ik me minstens al tien keer omgekleed en zelfs toen ik eenmaal op locatie al even gerepeteerd had, rende ik nog even terug naar huis om me wederom nog een aantal keer om te kleden. Ik mocht optreden voor mijn hele school en was dood- en doodzenuwachtig. 

Ik zou maar één liedje zingen: 'Hero' van Mariah Carey en ondanks dat ik niet twijfelde over mijn zangcapaciteiten en ik inmiddels enigszins wat optreedervaring had opgebouwd, vond ik het, naast natuurlijk ontzettend leuk, toch ook behoorlijk spannend om dit op deze plek ten gehore te gaan brengen. Alle ogen van al die leerlingen die mij in het verleden wel eens gepest hadden, waren verplicht op mij gericht, naast natuurlijk mijn vrienden en alle andere leerlingen die mij, of niet kenden, of gewoon wel aardig vonden, maar verder niet bijster interessant. 

Het was voor mijn gevoel erop, of eronder. 

Waar ik 's morgens eerst had gekozen voor een lange zwarte jurk, kwam ik 's middags terug met een iets stoerdere look, namelijk: een wijde "skatebroek", met een shirtje en een jasje erop. Bij nader inzien niet helemaal passend bij het liedje, maar daarin voelde ik me gewoon veel meer op mijn gemak. 

Toen het eindelijk mijn beurt was liep ik vol energie en adrenaline het podium op. Ik voelde mijn knietjes immens trillen en ik leek ze niet stil te krijgen. Mijn ademhaling zat superhoog, mijn hart ging enorm tekeer en ik had ineens een hele droge mond.

Daar ging ik dan. Achter mij speelde mijn muziekdocent het intro en ik zette bibberend mijn eerste noten in. Zo hard als mijn knieën trilden, zo hard probeerde ik ook om mijn stem onder controle te houden en dat was geen makkelijke taak.  Maar gelukkig, alhoewel het in het begin redelijk trillerig en onzeker klonk, voelde ik me naar mate het liedje vorderde steeds meer kalmeren en toen ik eenmaal bij de bridge (en climax van het liedje) aankwam, mijn lievelingsstukje, zat ik er zó lekker in, dat de hoge noten en de riedels er werkelijk uit vlogen! 

De reactie van mijn schoolgenoten was gelukkig verbazingwekkend uitzinnig en ik stond daar voor een minuut of wat alleen maar te glunderen.
Ik liep vervolgens opgelucht en blij het podium af en had kort daarna ineens een enorme hoofdpijn.. de adrenalinecrash. Ik heb me daarna nooit meer zó immens zenuwachtig gevoeld als toen. 

 

Zenuwen zijn knap lastige wezentjes:

Feitelijk zijn zenuwen natuurlijk een stressreactie van het lichaam. Het podium is natuurlijk geen levensbedreigende omgeving, maar je lichaam denkt op zo'n moment van wel. Je komt daardoor in een vlucht-vecht-of-bevries-stand te staan, met alle gevolgen van dien. Je maakt een dosis adrenaline aan, waardoor je hartslag verhoogt, je ademhaling versnelt, je spieren verstrakken, je een droge mond krijgt etc. En dit alles maakt dat je je lichaam en dus je stem minder goed onder controle kunt houden. Voor zangers is dit natuurlijk heel vervelend. 

Als zanger kun je best veel stress ervaren door een grote angst om niet geaccepteerd te worden, fouten te maken, of door de mand te vallen. En als je dan ook nog perfectionistisch bent, dan zal dit de stress nog extra versterken, want niet alleen maak je je dan druk om wat anderen van jou vinden, maar ook hoe je zelf vindt dat je presteert. Extra druk. Als gevolg hiervan voel je bijvoorbeeld dat je je ademsteun niet goed onder controle kan houden, omdat je ademhaling is versneld, waardoor je 'hoog' gaat ademen. Dat je kaakspieren aanspannen en je beenspieren gaan trillen, doordat al je spieren verstrakken. Dat je een droge mond krijgt en misschien zelfs wel keelpijn en dat je door dit alles geen krachtig geluid meer kunt voortbrengen, je stem gaat bibberen en je misschien zelfs moeite krijgt met zuiver zingen. Geen lekker recept voor een mooi optreden. 

Ben je dan als zanger met zenuwen gedoemd om te falen? Welnee.. zenuwen zijn niet per se alleen maar je vijand. Je moet alleen leren om ze onder controle te krijgen en er gebruik van te maken. 

 

Hoe krijg je grip op jouw zenuwen?

Er zijn vele manieren om minder last te krijgen van je zenuwen.

Allereerst is het natuurlijk erg fijn als je zeker weet dat je van jezelf op aan kunt op zo'n moment. Dat betekent dat je van te voren goed hebt voorbereid. Dat je precies weet wat je moet zingen, zodat de kans op fouten maken behoorlijk klein is. 

Dit geldt niet alleen voor het kennen van het liedje, maar ook voor het op tijd aankomen op de locatie, zodat je niet hoeft te haasten en je gewoon ontspannen kunt voorbereiden, voor het weten wat je gaat aantrekken, zodat je dat stresspuntje al weg hebt genomen, voor het warmdraaien van je stem, zodat ie op z'n helderst klinkt en voor het op tijd beginnen met je stem 'bevochtigen', oftewel: beginnen met water drinken, zodat je een droge keel kunt voorkomen.

Maar wat ook écht heel belangrijk is: je ademsteun. 

Zoals ik in een eerder geschreven blog heb geschreven, zijn de voordelen van ademsteun immens! Je hebt meer kracht, meer lucht, een beter uithoudingsvermogen en het verhoogt je concentratie. Maar het belangrijkste in dit geval: Het verlaagt je hartslag en het vermindert stress. Ademsteun helpt dus niet alleen maar voor het beter en krachtiger zingen, maar het helpt je enorm om je zenuwen onder controle te krijgen! Belangrijk is dus dat je precies weet hoe dit werkt en dat je ook hierin van jezelf op aan kunt.  Als het 'lage' ademen al jouw standaard manier van ademen is, dan zal je minder moeite hebben met de verhoogde ademhaling weer onder controle te krijgen en dus is ook deze keer mijn dringende advies: zorg dat je dit onder de knie hebt. 

 

Dus concreet:

* Ken jouw liedje(s) door en door.
* Zorg dat je op tijd bent, zodat je geen haaststress voelt.
* Zorg dat je stem al is warmgedraaid.

* Zorg dat je al weet wat je aan gaat trekken. Leg dit bijvoorbeeld een dag van te voren al klaar.

* Zorg dat je genoeg en regelmatig water drinkt en hier al een aantal (minimaal vier) uur van te voren mee begint.

* Zorg dat je je ademsteun goed onder de knie hebt! 

 

En dan.. heb je dit lijstje helemaal afgewerkt, maar voel je toch die ellendige zenuwen nog?

Ja, dit alles is natuurlijk geen garantie dat je nu volledig van je zenuwen af bent. Je lichaam kan zich nog steeds in de vlucht-vecht-bevries stand bevinden en ondanks dat je het (redelijk) goed kunt bedwingen en controleren, blijft het een vervelend gevoel. Daarom is het voor veel zangers dan ook fijn om van te voren nog even wat oefeningen te doen. Hieronder benoem ik een vijftal kalmerende en/of motiverende oefeningen:

 

1. Ademhalingsoefening: Adem in door je neus: vier tellen. Houd je adem vast: zes tellen. Adem langzaam uit door je mond: acht tellen. Herhaal dit een stuk of vijf keer. Let erop dat je hierbij van de juiste (middenrif) ademhaling gebruik maakt.
2. Bewust spanning loslaten: Sluit je ogen, of kijk rustig naar de grond. Richt je aandacht vervolgens in volgorde op de voeten - kuiten - bovenbenen - buik - borst - schouders - nek - kaak - ogen - voorhoofd. Bij elk lichaamsdeel adem je in en bij uitademing laat je het lichaamsdeel bewust los in totale ontspanning (eventueel kun je er iets spanning op zetten tijdens de inademing, zodat je het loslaten meer ervaart). 

3. Lijkend op de vorige oefening: Span kort al je spieren aan (bv handen tot vuisten maken, schouders optrekken en al het bovengenoemde). Houd dit vijf seconden vast en laat het dan in één keer allemaal los, tijdens een goede uitademing. Dit kan je ook per lichaamsdeel herhalen.

4. De powerpose: Ga rechtop staan en zorg dat je stevig staat. Maak je rug goed recht en open je borst. Blijf twee minuten zo staan. Het is bewezen dat je je hierdoor meer zeker gaat voelen.

5.  Losschudden: Schud je armen, benen, romp even lekker volledig los voor een seconde of vijf. Adem uit met een zucht, of zacht geluid terwijl je dit doet. 

 

Een geruststellende gedachte is dat je niet de rest van je leven met deze heftige zenuwen hoeft te blijven rondlopen. 

Het is namelijk zo dat hoe vaker je op het podium te vinden bent, hoe makkelijker en normaler het gaat voelen. Je gaat ervaren dat mensen helemaal niet zo kritisch zijn als jij bent voor jezelf. Je ontdekt dat een foutje maken hier en daar helemaal geen ramp is (als het de mensen al opvalt), je bent tenslotte ook maar gewoon een mens. Je gaat vertrouwen in je zelf opbouwen en hierdoor voel je je steeds zekerder, tot op het moment dat de strakke spieren, trillende benen en de verhoogde hartslag en ademhaling definitief verleden tijd zijn. Jouw lichaam gaat het podium herkennen als een veilige plaats en het hele vlucht-vecht-bevries mechanisme wordt niet meer geactiveerd. Fijn he? Genoeg goede podiumervaringen zorgen hiervoor. En hoe jij op het podium komt te staan, heb je dus grotendeels zelf in de hand, door hoe jij je voorbereidt, zowel qua lange termijn (zang/ademtechniek), als korte termijn (liedjes, kleding, op tijd zijn). 

 

Zenuwen zijn overigens niet helemaal slecht.

Dat je zenuwen voelt betekent niet dat je zwak bent, maar het laat zien dat je iets gaat doen wat belangrijk voor je is. Dat is dus eigenlijk heel mooi. Erken dit voor jezelf. Deze gevoelens mogen er zijn en je kan ze juist gebruiken om meer emotie over te brengen in je liedje(s). Laat zien dat je kwetsbaar bent, dat is helemaal niet erg, sterker nog, dat wordt juist vaak ontzettend gewaardeerd. Gebruik het als kracht. 
Wist je dat je, als je zenuwachtig bent, ook meer alert bent en je meer energie hebt? Je kan dus eigenlijk nóg sneller reageren op veranderingen en ook dit is een kracht die je goed kunt gebruiken op het podium. Je kan alert reageren op wat het publiek onverwachts doet, of plotselinge veranderingen binnen de muziek. Best handig, toch? Het kan er dus ook voor zorgen dat je juist nóg beter presteert! 

Gezonde spanning is dus juist wel fijn om te hebben. Dit werkt motiverend en houdt je geconcentreerd. 

 

Mindset veranderen:
Waar ik voorheen nog urenlang (of soms zelfs dagenlang) kon balen als ik een woordje verkeerd had gezongen of een nootje had gemist, heb ik inmiddels geleerd dat ik hier niemand mee help. Het heeft helemaal geen zin om hier van te voren bang voor te zijn en hier achteraf van te balen, want hoe vaker ik op het podium sta, hoe meer fouten ik ongetwijfeld zal maken. Dat ís gewoon een feit. Ik ben geen computer en dat is maar goed ook, want juist door mijn menselijkheid te laten zien en te laten horen, kan ik het verhaal beter en met meer emotie brengen. Ik ga een optreden niet meer in met het gevoel dat ik beoordeeld ga worden, maar met het gevoel dat ik de mensen iets moois mag geven. Dat brengt een heel ander gevoel met zich mee. 

 

Als dertienjarig meisje kon ik nog niet bouwen op mijn ademsteun.

Ik had al wel een kort tijdje zangles, maar had het nog niet genoeg onder de knie om er vol vertrouwen in te gaan. Ik was nog niet bekend met al de ontspanningsoefeningen en denk maar niet dat ik ook maar enigszins nadacht over hoe belangrijk een goede voorbereiding was (behalve dan dat ik het liedje goed kende). Gelukkig was deze ervaring dan ook een goede. Hier heb ik enorm veel mazzel mee gehad, want het had natuurlijk ook heel anders kunnen gaan. 

 

Voor mij was dit optreden, ondanks de enorme zenuwen, een keerpuntje in mijn jonge leven. Ik wist vanaf dat moment echt heel zeker dat dít was wat ik voor altijd wilde doen en mijn muziekdocent(en) hadden mij "ontdekt".  Ik werd de zangeres van onze schoolband. Ik mocht, als tweedejaars brugklasser, meespelen in een hogere jaars schooluitvoering, waarin ik één van de zingende hoofdrollen kreeg, wat betekende dat ik nog vaker mocht optreden voor mijn schoolgenoten (wat ik overigens überhaupt nog veel vaker zou gaan doen, dat podium werd mijn safe place). Ik was onderdeel van het schoolkoor, waarmee we elke donderdagmiddag oefenden en elk jaar wel wat schooloptredentjes deden. Ik mocht, samen met mijn zus en nog een andere goedzingende schoolgenoot, de liedjes inzingen voor een franse les-cd van de Omnibus lesmethode, waardoor ik mijn allereerste studio ervaring ooit opdeed. En nog geen jaar later mocht ik meezingen op het jubileumalbum van mijn school, waardoor ik weer een week lang dagelijks in de studio mocht staan, wat werd gerekend als mijn stageweek, waardoor ik daar dus ook de hele dag aanwezig mocht zijn. Ik was elk vrij moment (tussenuren, pauzes en vaak ook na school) te vinden in het muzieklokaal en kreeg zelfs elke pauze de sleutel hiervan van mijn muziekdocent, zodat ik achter de piano kon kruipen en met mijn muzikale medeleerlingen liedjes kon gaan zingen tot de volgende les weer begon. En als er les werd gegeven en ik had bijvoorbeeld een tussenuur, dan mocht ik mijn muziekdocent helpen tijdens deze les.
Van alle vakken die ik in al die jaren op mijn middelbare school heb gevolgd, heb ik aan bovenstaande buitenschoolse "vakken" geloof ik nog het meest gehad.  Hier ben ik mijn muziekdocent(en) dan ook nog steeds enorm dankbaar voor!

 

Nu, negenentwintig jaar later (OMG!), heb ik geen trillende knieën meer.

Het gevoel van zenuwachtig zijn ken ik eigenlijk alleen nog maar voor het naar de tandarts gaan, haha.  Het podium is mijn tweede natuur en ik voel me daar op mijn gemak. Sterker nog, ik word er erg gelukkig van.
Dit wetende zou ik van alles tegen dat jonge meisje van dertien kunnen roepen. Ik zou kunnen roepen dat het niet uitmaakt of ze een zwarte jurk, of een skatebroek draagt. Relax! Ik zou kunnen roepen dat het niet uitmaakt wat al die leerlingen van haar denken. Who cares?! Ik zou kunnen roepen dat ze moet genieten van dat moment op het podium en ik zou kunnen roepen dat ze niet zo onzeker hoeft te zijn, maar eigenlijk..  hoef ik haar helemaal niets te vertellen. De ervaring van deze heftige zenuwen had dit jonge meisje nodig om te ontdekken wat belangrijk voor haar was en om te leren hoe ze hiermee in de toekomst om moest gaan. Ik zou haar geloof ik uiteindelijk maar één ding willen zeggen: Het komt allemaal wel goed met jou.