De stem, het is een machtig mooi instrument. Eentje met veel mogelijkheden en veel functies. Eentje die overal met je mee gaat, die je te pas en te onpas kan inzetten, aanzetten of uitzetten. Eentje die emotie kan overbrengen, simpelweg door het gebruik van verschillende tonen en/of volumes. Eentje die je niet zomaar kunt vervangen, waarvan je geen nieuwe kan kopen, zoals je dat met een gitaar, een paar drumstokken, of een piano wel kan. Jouw stem is uniek en daarom is het belangrijk, héél belangrijk, dat je er zuinig op bent.
Als een leerling voor het eerst bij mij op les komt en, vaak heel zenuwachtig, zijn/haar eerste liedje voor mij gaat zingen, dan luister ik niet alleen aandachtig, maar ik geef ook altijd mijn ogen goed de kost.
Waar zit de ademhaling? Welke spieren spant de leerling aan en wat voor effect heeft dit op het geluid wat hij/zij voortbrengt? Los van de vraag of de leerling goed, of zuiver zingen kan, want ja, dit is een fijne bijkomstigheid, maar niet essentieel voor het technisch leren zingen. Daarbij zijn er vrij weinig mensen die vollédig toondoof zijn en dus kan vrijwel iedereen binnen een bepaalde range zuiver (leren) zingen.
In negenennegentig procent van alle gevallen zit de adem van de nieuwe leerling te hoog. Dit houdt in dat bij elke inademing de borst uitzet en de schouders omhoog komen. Als je op deze manier je adem vast probeert te houden, dan voelt dit meestal erg onprettig en dit houd je dus ook meestal niet lang vol. En als je dan geluid wilt uitbrengen en hierbij nog kracht wilt zetten ook, dan zijn de enige spieren die de lucht "onderweg" tegenkomt, de keelspieren. Deze worden dan te heftig aangespannen en hierdoor krijg je een "knijpend" geluid, meestal gepaard met het (licht) achterover gooien van het hoofd, waardoor er nóg meer spanning op de spieren komt te staan. De keelspieren zijn niet bedoeld voor het naar buiten persen van lucht en het gevolg hiervan is dat je na een korte tijd zingen last krijgt van keelpijn en/of heesheid. Herkenbaar?
De bedoeling is dus dat de leerling leert om gebruik te maken van de lage ademhaling, ook wel de middenrifademhaling, of de buikademhaling genoemd. In het kort uitgelegd: Het middenrif is een koepelvormige spier, die de longen van de ingewanden scheidt. Bij een middenrifademhaling duw je met het lucht in je longen als het ware je middenrif "plat", waardoor deze op zijn/haar beurt de ingewanden naar beneden duwt en zo zet je buik, inclusief de flanken, uit. Vervolgens span je de spieren rond je navel aan en zo wordt de lucht met kracht weer naar buiten geperst. Et voila: Ademsteun!
Deze manier van ademen is niet alleen erg fijn tijdens het zingen, maar heeft een enorm positief effect op de algehele gezondheid! Je hebt meer kracht en meer adem. Je hebt hierdoor een beter uithoudingsvermogen, het verhoogt je concentratie en vermindert stress en spanning. Het heeft zelfs een positief effect op je darmen en verbetert je immuunsysteem. Ook helpt het enorm tijdens een bevalling, maar dit laatste is niet per sé het argument dat een breed publiek aanspreekt, heb ik gemerkt, haha!
Even terug naar de stem: Je kunt met deze manier van ademhalen dus veel langer praten zonder dat de stem moe wordt, hees raakt, of pijn gaat doen. Het is dus ook voor niet-zangers een erg fijne techniek om te leren.
In vijfenzeventig procent van de gevallen (toegegeven: dit percentage is niet gebaseerd op onderzoek, maar slechts een ruwe schatting) heeft de leerling ook "last" van een te gespannen kaak. Doordat de keelspieren bezig zijn met het persen van de lucht naar buiten en ze dus te druk zijn om zich maar enigszins bezig te houden met de verschillende stemklanken, wordt de kaak hiervoor vaak ingezet. Dit werkt tot op zekere hoogte, maar het blijft een pijnlijke bedoening en is absoluut ook niet gezond. Een tweede reden dat de kaak teveel aangespannen kan zijn is doordat de leerling de stem simpelweg nóg meer kracht wil meegeven, of doordat de leerling teveel stress ervaart. In alle gevallen pak ik altijd terug op de basis: Waar zit de ademhaling?
Stap één: Ademhaling "on point".
Stap twee: welke juiste spieren moet je aanspannen?
Stap drie: welke (on)juiste spieren moet je ontspannen?
Stap vier: Wat kan ik nu eigenlijk ineens allemaal met mijn stem en hoe pak ik dit aan? (Deze stap bestaat eigenlijk uit minstens honderd stappen, die aangepast zijn op wens en stijl van de leerling, want niet iedereen heeft dezelfde doelstelling).
Deze eerste drie stappen doe ik met elke leerling, jong of oud, beginner of gevorderde, altijd exact in deze volgorde.
Dit gaat natuurlijk bij de één sneller als bij de ander en dat geeft niks, want mijn ervaring heeft me geleerd: het is wél voor iedereen mogelijk, zolang je maar genoeg en juist oefent. Voor iedereen is er wel die ene "het kwartje is gevallen" oefening. En als je het dan eenmaal snapt, dan is er nog de kwestie van 'automatisering'. Herhalen, herhalen, herhalen, oefenen, oefenen, oefenen. Begrijp me niet verkeerd, ik verwacht niet dat mijn leerlingen elke dag urenlang aan de studie zitten, maar wel elke dag minstens een paar minuten. Bewustwording, daar begint het mee. En het leuke van ademhalen is: je kan het overal en altijd doen (sorry, geen smoesjes dus, hehe). Het idee is dat de lage ademhaling de oude hoge ademhaling volledig vervangt.
Dit vergt dan ook best wel wat mentaal uithoudingsvermogen, ofwel: geduld. Daarom zeg ik altijd: Wees niet te streng voor jezelf als het gaat om resultaat, je leert dit nou eenmaal niet binnen een week, maar wees vooral wél streng voor jezelf als het gaat om toewijding, motivatie en oefenen. Oefening baart kunst en dat is écht. Ook al voelt het, vooral in het begin, soms zo hopeloos. Het resultaat bij elke toegewijde leerling is altijd dat ze meer zekerheid ervaren tijdens het zingen, meer kracht voelen tijdens het zingen, waardoor hun stem meer aankan, dat ze meer vrijheid ervaren tijdens het zingen.. en vooral: geen pijn en heesheid meer!
Tijdens stap vier krijg ik vaak de vraag: "Hej, als ik dit en dit doe, dan span ik mijn keelspieren wel ineens aan. Doe ik iets fout?". Het antwoord is simpelweg: Nee. Dat jouw keelspieren niet gemaakt zijn om lucht naar buiten te persen, betekent niet dat ze niet behoorlijk handig kunnen zijn voor het vormen van verschillende stemklanken, of voor het aanzetten van bijvoorbeeld een vibrato. En die kaakspieren? Die kun je bijvoorbeeld gebruiken voor het zingen van "rifjes". Nu deze spieren niet meer te druk zijn met de verkeerde dingen, kunnen ze ineens heel veel andere handige dingen doen die ze wél aankunnen en waarvan ze geen pijn krijgen en je niet hees wordt. Jouw stem krijgt ineens allemaal nieuwe mogelijkheden.. Leuk he?
Onder stap vier vallen bijvoorbeeld ook dingen als: stemregisters, stemfuncties, stemplaatsing, uitspraak, presentatie en indien gewenst: meerstemmigheid. De mogelijkheden zijn oneindig (nou ja.. binnen de grenzen van de stem dan..).
Och ja, de stem. Ik kan er nog uuuuren over doorpraten (en met mijn ademsteun kan ik dit natuurlijk geheel zonder pijn, haha!). Het is een fragiel, maar immens machtig mooi instrument. Zorg je er goed voor?
Reactie schrijven